Elektriczka – czyli górska kolej po słowacku!
Elektriczka, po słowacku električka – oznacza tramwaj. W spolszczonej formie – elektriczka – używamy go jednak na określenie dwóch wąskotorowych linii Tatrzańskich Kolei Elektrycznych (słow. Tatranské elektrické železnice, TEŽ). Dłuższa z tras prowadzi z Popradu do Szczyrbskiego Jeziora (Štrbské Pleso), natomiast krótsza łączy Tatrzańską Łomnicę (Tatranská Lomnica) przez Stary Smokowiec (Starý Smokovec) z Popradem. Sieć tych połączeń jest rozbudowana. Dzięki punktualnym i częstym kursom można łatwo dotrzeć do miejscowości pod Tatrami, skąd rozpoczynają się górskie szlaki.
Elektriczka - historia prawdziwa
Rozwój kolei po obu stronach Tatr
Powstanie pierwszych linii kolejowych w rejonie Tatr przyczyniło się do dynamicznego rozwoju turystyki. Po stronie polskiej (dawniej galicyjskiej) była to trasa Chabówka – Zakopane, uruchomiona w 1899 roku. Na terenie dzisiejszej Słowacji kolej dotarła do Popradu już w 1871 roku wraz z Koleją Koszycko-Bogumińską, a w 1889 uruchomiono linię Poprad – Kieżmark, przedłużoną w 1895 do Podolińca. W tym samym roku powstało także połączenie do Tatrzańskiej Łomnicy, a w 1896 rozpoczęto budowę kolei zębatej ze Szczyrby do Szczyrbskiego Jeziora.
Konie i trolejbusy nie wystarczyły
Na początku XX wieku komunikację ze Smokowcem obsługiwały wozy konne, omnibusy i krótkotrwale trolejbusy. Szybko okazało się to niewystarczające, dlatego przedsiębiorcy z Popradu – Vincent Matejka i Viliam Krieger – podjęli inicjatywę budowy kolei elektrycznej łączącej Poprad ze Starym Smokowcem. Projekt zakładał tor o szerokości 1000 mm i zasilanie 550 V. W 1906 roku uzyskano koncesję, lecz ostatecznie inwestycję przejęła budapeszteńska firma Phoebus, która doprowadziła ją do końca.
Transport towarów i ludzi elektriczką
W latach 1906–1907 położono pierwsze tory, a 20 grudnia 1908 uroczyście otwarto linię Poprad – Stary Smokowiec. Kilka dni wcześniej uruchomiono także kolejkę na Hrebienok. W następnych latach powstały odcinki do Tatrzańskiej Łomnicy, Tatrzańskiej Polanki, a w 1912 również do Szczyrbskiego Jeziora. Sieć, znana wówczas jako Tátrai Villamos HÉV, obsługiwała zarówno pasażerów, jak i transport materiałów budowlanych potrzebnych w rozwijających się miejscowościach.
I Wojna Światowa i zmiana planów elektriczki
Planowano kolejne połączenia, m.in. do Liptowskiego Gródka, Popradzkiego Stawu czy Tatrzańskiej Kotliny, jednak realizację tych zamierzeń przerwał wybuch I wojny światowej. W kolejnych latach kolej kilkukrotnie zmieniała właścicieli, aż trafiła do banku Aegisz w Budapeszcie. Od zimy 1923/1924, dzięki zastosowaniu pługów śnieżnych, linie mogły działać również w okresie zimowym.
Czechosłowacja
Do 1928 roku pociągi kursujące w Tatrach korzystały z odbieraków prądu typu lira, które następnie zastąpiono pantografami. W latach 30. tabor wzbogacił się o pierwsze pojazdy produkowane w Czechosłowacji.
Po nacjonalizacji w 1948 roku kolej przez ponad cztery dekady należała do Czechosłowackich Kolei Państwowych,. Od 1992 roku znajduje się pod zarządem Kolei Republiki Słowackiej.
W latach 50. rozpoczęto modernizację taboru, sprowadzając jednostki M 49.0, które szybko okazały się niepraktyczne. Zastąpiły je w latach 60. nowoczesne, trzyczłonowe pojazdy EMU 89.0 (dziś oznaczane jako 420.9). Do 1970 roku nowe składy produkowały zakłady ČKD, wzorując się na sprawdzonych tramwajach PCC (Tatra T2 i Tatra T3).
Przed mistrzostwami świata w narciarstwie klasycznym w 1970 roku sieć kolejową unowocześniono, a w połowie lat 80. tabor uzupełniono o dwie lokomotywy z radzieckiej Kaługi, używane głównie do celów technicznych.
Obecnie
Na przełomie wieków kolej tatrzańska przeszła gruntowną modernizację. Stare wagony serii 420.9 z lat 60. wycofano. Zastąpiły je nowoczesne składy serii 425.9. Wyprodukowano je na Słowacji według szwajcarskiej licencji. Nowe pojazdy zapewniły wyższy komfort i niezawodność. Cała linia zasilana jest obecnie napięciem 1500 V. Czas przejazdu z Popradu do Szczyrbskiego Jeziora wynosi około 1 godzinę i 40 minut. Podróż powrotna jest krótsza o około 20 minut. Różnica wynika z ukształtowania terenu i spadków torów. Dzięki modernizacji kolej stała się wygodniejsza i bardziej atrakcyjna dla turystów.
Elektriczka i Szlak wokół Tatr
Električka jest podstawowym środkiem transportu w słowackich Tatrach. Łączy Poprad z najważniejszymi miejscowościami turystycznymi regionu. Dzięki częstym kursom ułatwia dostęp do górskich szlaków. Jednym z popularnych projektów turystycznych jest Szlak wokół Tatr. To długodystansowa trasa rowerowa i piesza po obu stronach granicy. Łączy miejscowości w Polsce i na Słowacji, tworząc spójny system turystyki. Električka umożliwia szybki powrót z wybranych etapów szlaku. Połączenie kolei i ścieżek daje turystom dużą swobodę planowania wycieczek. Szlak wokół Tatr i Električka wzajemnie się uzupełniają. Razem promują zrównoważoną turystykę w regionie podtatrzańskim.
