cChoroba wysokościowa podczas trekkingu
Kontrola saturacji, a choroba wysokościowa – samoobserwacja
Choroba wysokościowa nie jest złem koniecznym! Góry od zawsze przyciągały odkrywców, podróżników, wspinaczy, naukowców i zwykłych turystów szukających chwili… „wytchnienia”. Jakież było ich zdziwienie, gdy z każdym zdobytym metrem wysokości chwila odpoczynku i ukojenia duszy stawała się walką o złapanie oddechu. Pierwiastek życia – tlen – bo o nim tu mowa, szybko pokazywał skutki swojego niedoboru. Na szczęście, w XXI wieku, kiedy nauki przyrodnicze i medycyna stoją na bardzo wysokim poziomie, możemy spokojnie zapoznać się ze zgromadzoną wiedzą na temat choroby wysokościowej i jej ewentualnego zapobiegania. Dzięki przedstawionym poniżej informacjom Twój trekking czy wspinaczka w górach wysokich będzie bardziej świadoma, a dzięki temu – bezpieczna.
Kontroluj swój organizm
„Kontrola jako najwyższa forma zaufania” – ten cytat dotyczy relacji międzyludzkich, ale idealnie wpisuje się w kontrolę naszego stanu zdrowia – zwłaszcza w środowisku o dużo niższym nasyceniu tlenem. Organizm każdego człowieka jest inny – inaczej reaguje na bodźce, inaczej zachowuje się w czasie stresu. Nie ma dwóch identycznych sytuacji i reakcji. Jeśli jesteś pewien/pewna swoich możliwości wysokogórskich, znasz swoje ciało, jego reakcje… to przeczytaj ten akapit jeszcze raz. Choroba wysokościowa może objawić się w najmniej przewidywanym momencie… i to na stosunkowo małej wysokości! 🙂 Tak więc kontroluj swój stan zdrowia i saturację!
Saturacja, czyli poziom wysycenia krwi tlenem, jest kluczowym wskaźnikiem stanu zdrowia. Pulsoksymetr jest narzędziem do monitorowania tego parametru, a jego wykorzystanie jest proste i nieinwazyjne. Duszność to częsty objaw związany ze zmniejszoną saturacją, dlatego ważne jest regularne sprawdzanie tego wskaźnika, zwłaszcza u osób z problemami układu oddechowego.
Choroba wysokościowa (zwana także AMS, od ang. Acute Mountain Sickness) to stan, który może wystąpić u osób podróżujących lub przebywających na dużych wysokościach, zwłaszcza gdy organizm nie jest odpowiednio przystosowany do zmiany warunków atmosferycznych i ciśnienia powietrza.
Choroba wysokościowa – kogo dotyka?
Choroba wysokościowa może dotknąć każdego, niezależnie od wieku, płci czy kondycji fizycznej, ale istnieją pewne czynniki, które mogą zwiększyć ryzyko jej wystąpienia. Osoby z nadwagą lub silnie zbudowane mogą być bardziej narażone na chorobę wysokościową ze względu na potencjalne trudności w dostarczaniu wystarczającej ilości tlenu do tkanek przy zmniejszonym ciśnieniu powietrza na dużych wysokościach.
Ponadto, istotne jest, że nawet łagodne objawy choroby wysokościowej mogą występować u większości osób przebywających na wysokości powyżej 3000 metrów nad poziomem morza. Jest to naturalna reakcja organizmu na zmianę warunków atmosferycznych, ale ważne jest, aby monitorować te objawy i reagować odpowiednio, aby uniknąć poważniejszych konsekwencji.
Na wysokościach powyżej 5000 metrów n.p.m. większość osób doświadcza objawów choroby wysokościowej w większym lub mniejszym stopniu. Dlatego przy planowaniu wspinaczki górskiej lub innych aktywności na dużych wysokościach, należy szczególnie uważać na objawy AMS i stosować odpowiednie środki zapobiegawcze oraz reagować natychmiastowo w przypadku ich nasilenia.
Objawy choroby wysokościowej (AMS – Acute Mountain Sickness)
Choroba wysokościowa (AMS – Acute Mountain Sickness) objawia się najczęściej:
- bólami głowy,
- nudnościami i brakiem apetytu,
- trudnościami z koncentracją,
- zwiększonym zmęczeniem,
- zawrotami głowy,
- problemami ze snem
Czym jest HAPE?
HAPE, czyli wysokościowy obrzęk płuc (High Altitude Pulmonary Edema), jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów w górach, zaraz po urazach. Powstaje najczęściej na skutek przemęczenia, nagłej zmiany wysokości oraz nadmiernego wysiłku w porównaniu do możliwości organizmu.
Charakteryzuje się gromadzeniem płynów w płucach, co jest wynikiem spadku zdolności płuc do wymiany tlenu i dwutlenku węgla. Nawet chodzenie po płaskim terenie może potęgować objawy HAPE w trakcie jego rozwoju.
Do najczęstszych symptomów HAPE należą:
- narastająca duszność przy niewielkim wysiłku,
- nagły spadek wydolności fizycznej,
- suchy kaszel,
- trudności w oddychaniu,
- przyspieszone tętno,
- ucisk w klatce piersiowej,
- bulgotanie podczas oddychania,
- zasinienie twarzy,
- gorączka
Czym jest HACE?
HACE, czyli wysokościowy obrzęk mózgu (High Altitude Cerebral Edema), stanowi skrajną formę choroby wysokościowej, która polega na niedotlenieniu tkanek mózgowych. Chociaż występuje rzadko, zwykle towarzyszy mu HAPE. HACE najczęściej występuje w wyniku zbyt szybkiego wspinania się lub braku reakcji na wcześniejsze objawy związane z AMS lub HAPE, przy jednoczesnej kontynuacji wędrówki.
Jednym z głównych objawów HACE jest zaburzenie stanu psychicznego. Typowe symptomy obejmują:
- omamy,
- słyszenie niezwykłych dźwięków,
- silny ból głowy, który nie ustępuje po zażyciu leków,
- nudności i wymioty,
- zawroty głowy,
- trudności z utrzymaniem równowagi,
- osłabienie mięśni, a nawet śpiączkę
Najczęstsze objawy choroby wysokościowej
Naturalnie, reakcja organizmu na chorobę wysokościową może być różna w zależności od indywidualnej wytrzymałości i przygotowania do takich warunków. Zazwyczaj stosuje się skalę 5-stopniową, która klasyfikuje wpływ zmiany wysokości na prawdopodobieństwo wystąpienia objawów choroby wysokościowej.
- 1500 – 2000 m n.p.m. – umiarkowana wysokość – objawy choroby są stosunkowo rzadkie.
- 2500 – 3500 m n.p.m. – wysoka wysokość – szybkie zmiany wysokości mogą powodować łagodne symptomy choroby wysokościowej.
- 3500 – 5 800 m n.p.m. – bardzo wysoka wysokość – duże ryzyko choroby wysokogórskiej.
- Powyżej 5800 m n.p.m. – ekstremalna wysokość – znaczne ryzyko chorób wysokościowych.
- Powyżej 7500 m n.p.m. – tzw. strefa śmierci – ogromne ryzyko choroby wysokościowej, co może prowadzić do uszkodzenia narządów wewnętrznych z powodu niedotlenienia.
Jak zapobiegać chorobie wysokościowej?
Istnieje wiele sposobów zapobiegania chorobie wysokościowej, a kluczowe zalecenia obejmują:
Przed wyprawą:
- Dbanie o ogólną kondycję fizyczną poprzez regularne ćwiczenia i aktywność fizyczną.
- Regularne kontrolowanie stanu zdrowia, w tym ciśnienia krwi.
- Zapewnienie sobie odpowiedniego odpoczynku i relaksu przed wyprawą, ograniczając intensywność pracy.
- Unikanie stresu i dbanie o równowagę psychiczną.
Podczas pobytu w górach:
- Planowanie odpowiedniego i powolnego procesu aklimatyzacji, dając organizmowi czas na przyzwyczajenie się do zmiany wysokości.
- Unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego, co może być trudne, ale jest istotne dla uniknięcia choroby wysokościowej.
- Zapewnienie sobie odpowiedniej ilości snu i odpoczynku, ponieważ sen sprzyja procesowi aklimatyzacji.
- Spożywanie posiłków bogatych w węglowodany, unikanie tłustych potraw.
- Utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia poprzez picie dużych ilości płynów, ale nie tylko wody.
- Unikanie kawy, alkoholu i unikanie również seksu, a także palenia papierosów.
Pulsoksymetr a choroba wysokościowa – proste badanie
Pulsoksymetr to elektroniczne urządzenie do pomiaru saturacji krwi (SpO2) i tętna. Działa poprzez emitowanie światła przez tkanki, które jest odbierane przez detektor po drugiej stronie. Na podstawie pochłaniania światła czerwonego i podczerwonego przez hemoglobinę, pulsoksymetr ocenia stopień wysycenia krwi tlenem. Dodatkowo, umożliwia pomiar tętna, zależnego od pracy serca i stanu naczyń krwionośnych.
Poniżej przedstawiamy tabelkę stworzoną w oparciu o średnie pomiary saturacji zdrowych osób zależne od wysokości, na jakiej się znajdują. Wyniki indywidualne mogą odbiegać od tych wskazanych w zestawieniu.
Pamiętaj, że sposób, w jaki podejdziesz do wysiłku podczas wyprawy, ma kluczowe znaczenie dla Twojego samopoczucia, ryzyka choroby wysokościowej oraz parametrów wydolnościowych. Na początku wyprawy wykonuj spokojny wysiłek i unikaj zadyszki. Idź wolno, nie spiesz się. Taki podejście nie przemęczy zbytnio organizmu, który już stara się przystosować do zmiany wysokości, co w efekcie pozwoli Ci zachować więcej sił na decydujący atak na szczyt.
Góry są dla wszystkich – tylko trzeba poważnie podejść do przygotowań 🙂 Zapraszamy na nasze trekkingi i wyprawy rowerowe w Andy i Himalaje!
Ilość tlenu (%) w Twoim ciele zależna od wysokości:
1350 m n.p.m. – ok. 90-95%
2800 m n.p.m. – ok. 92-93%
3400 m n.p.m. – ok. 85-90%
4000 m n.p.m. – ok. 80-83%
5000 m n.p.m. – ok. 75-80%
5500 m n.p.m. – ok. 70-75%
Team FEEL-FREE 🙂
